Công trạng-Cống hiến

Mới gần đây (trong tháng 9 năm 2007) trên các quầy sách người ta lại thấy xuất hiện cuốn “Việt sử yếu” của tác giả Diên mậu quận công Hoàng Cao Khải. Bộ Việt sử ấy đã được tác giả biên soạn cách đây gần 100 năm (năm 1914) nhưng vẫn được ít người biết đến.
Năm 1970 Quốc vụ khanh đặc trách Văn hoá của chính quyền Miền nam đã chọn để dịch ra tiếng Việt (do Hồng Liên Lê Xuân Giáo dịch). Và mãi đến nay lại được Giáo sư sử học Chương Thâu sưu tầm, giới thiệu và cho xuất bản để đưa ra mắt trước công chúng. Sự ra mắt của cuốn sách này vừa rồi đã làm cho nhiều người ngạc nhiên. Người ta ngạc nhiên không phải là vì nội dung cuốn sách ấy “có vấn đề” gì chăng? mà chủ yếu ngạc nhiên là vì thấy tên tuổi tác giả của nó (Hoàng Cao Khải) lại được xuất hiện trên văn đàn.

Xưa nay gây dụng nước nhà, mở mang bờ cõi, dẫu rằng nhờ có vua anh hùng làm chủ cho nước, cũng phải nhờ có tôi anh-hùng đề mà giúp rập cho vua; vậy sau mới dựng được công to, nên ra nghiệp lớn. Nên chi mới gọi là kẻ công-thần mở-nước.
Nước ta từ đời vua Đinh Tiên-Hoàng dựng nước, lúc ấy không thấy chép ai là đúng công-thần, hoặc là vì có sử sách khuyết lược, khô những kẻ công-thần cũng nhiều